یکی از دانههای گیاهی بینظیری که دانشمندان به نتایج جالبی درمورد آن دست یافتهاند، دانه چیا است. ارزش غذایی این دانه بهاندازهای است که نه تنها بین افراد عادی، بلکه بین ورزشکاران نیز از محبوبیت بالایی برخوردار است. بسیاری از گیاه خواران یا افرادی که میخواهند رژیم غذایی سالمی را داشته باشند، دانههای چیا را به عنوان یکی از مهمترین مکملهای رژیم غذایی خود در نظر میگیرند. در ادامه، ضمن معرفی این دانه، مهمترین خواص آن را نیز بررسی خواهیم کرد.
دانه چیا چیست؟
دانه چیا درواقع دانه خوراکی نوعی گیاه گلدار محسوب میشود. این گیاه، چیا نام داشته و عضوی از خانواده گیاهی نعناعیان محسوب میشود. گیاه چیا در آمریکای مرکزی رشد کرده و با این که برای موارد تزیینی نیز مورد استفاده قرار میگیرد؛ اما دلیل اصلی کشت آن به خاطر برداشت دانههای آن است. مزارع وسیعی در سراسر آمریکای مرکزی سالانه چندین تن از گیاه چیا را کشت کرده و دانههای آن را جدا میکنند. این امکان وجود دارد که از دانههای چیا بین ۲۵ تا ۳۰ درصد روغن استخراج کرد. روغن دانه چیا تقریبا ۵۵ درصد امگا۳، ۱۸ درصد امگا۶، ۶ درصد امگا۹ و ۱۰ درصد چربیهای اشباعشده دارد. باتوجهبه این موضوع، روغن این دانه را میتوان یکی از غنیترین روغنها از لحاظ اسیدهای چرب دانست.
هر ۱۰۰ گرم دانه چیا دارای ۴۲ گرم کربوهیدرات است که از این میزان، ۳۴ گرم آن را فیبرهای خوراکی تشکیل میدهند؛ همچنین ۱۶ گرم آن نیز از پروتئین تشکیل شده و به همین خاطر یکی از بهترین و مغذیترین دانهها برای دریافت پروتئین محسوب میشود. حدود ۳۰ گرم آن را نیز چربیها تشکیل دادهاند که میزان ۲۳ گرم از آن متعلق به چربیهای غیر اشباع چندگانه است. دوازده گرم باقیمانده نیز شامل ویتامینهای متنوع و مواد معدنی میشود. لازم به ذکر است که مجموع انرژی ۱۰۰ گرم دانه چیا، به بیش از ۴۵۰ کیلوکالری میرسد.
یکی از نکاتی که باید به آن توجه داشته باشید، این است که معمولا دانههای چیا با تخم شربتی و بذر ریحان اشتباه گرفته میشوند؛ درصورتیکه هر سه مورد کاملا جدا از یکدیگر هستند و خواص متفاوتی نیز دارند.
خواص دانه چیا
حال که به سوال دانه چیا چیست پاسخ داده شد، نوبت به آشنایی با خواص این دانه میرسد. در ادامه، به بررسی مهمترین خواص دانه چیا خواهیم پرداخت.
1) لاغری شکم و پهلو
افراد زیادی از دانه چیا برای لاغری شکم و پهلو استفاده میکنند. همانطورکه قبل تر نیز اشاره شد، درصد بالایی از این دانه را فیبرهای خوراکی و پروتئین ها تشکیل میدهند. با مصرف دانههای چیا میتوان مدتزمان زیادی احساس سیری کرد و از مصرف خوراکیهای مضر و چاقکننده جلوگیری بهعمل آورد. بهترین زمان مصرف دانه چیا برای لاغری، ابتدای صبح و بهصورت ناشتا است. مصرف دانههای چیا به عنوان اولین وعده غذایی روز، سبب میشود که فیبر و پروتئین زیادی بهصورت ناگهانی وارد بدن شده و علاوه بر تأمین کامل نیازهای غذایی، تا چندین ساعت احساس گرسنگی به فرد دست ندهد.
2) بهبود التهاب تیروئید
از دیگر خواص دانههای چیا میتوان به بهبود التهاب تیروئید اشاره کرد. دانههای چیا منبعی غنی برای اسیدهای چرب مانند امگا۳ محسوب میشوند که مصرف آنها باعث بهبود بیماریهای تیروئید که مرتبط با التهاب این غده هستند، خواهد شد.
3) جلوگیری از ابتلا به دیابت نوع دوم
جالب است بدانید که دانههای چیا بهخاطر داشتن امگا۳، فیبر و منیزیم، میتوانند در جلوگیری از ابتلا به دیابت نوع دوم نیز تأثیرگذار باشند. افرادی که در خطر ابتلا به این بیماری هستند، میتوانند با مصرف دانههای چیا از دچارشدن به دیابت نوع دوم جلوگیری کنند. دیابت نوع دوم، مرسومترین نوع دیابت بوده که بر اثر عواملی مانند سبک زندگی نادرست، ژنتیک و … ایجاد میشود و سالانه حدود ۴۰۰ هزار نفر بهخاطر ابتلا به این بیماری جان خود را از دست میدهند.
4) تنظیم هورمونهای زنانه و کمک به زنان باردار و شیرده
از دیگر خواص دانه چیا میتوان به تنظیم هورمونهای زنانه اشاره کرد. دانههای چیا مقدار زیادی فیتوآندروژن دارند که باعث میشود هورمونهای زنانه به تعادل رسیده و سیکل پریودی نیز کنترل شود. تحقیقات نشان دادهاند که دانههای چیا برای زنانی که در معرض ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی هستند نیز فواید زیادی دارند؛ همچنین وجود درصد خوبی از کلسیم، فسفر و منیزیم، به زنان باردار و شیرده کمک فراوانی کرده و از ابتلای ایشان به معضلاتی مانند پوکی استخوان جلوگیری میکند.
5) کمک به باروری و رشد نوزاد
ترکیبات دانه چیا به خصوص اسیدهای چرب این دانه میتواند به بارورشدن اسپرم مردان و آمادگی برای بارداری زنان نیز کمک کنند؛ علاوهبراین، اسیدهای چرب باعث میشوند که سیستم گردش خون و سیستم عصبی مرکزی نوزاد به بهترین شیوه ممکن تشکیل شوند.
6) تضمین سلامت پوست، مو و ناخن
ویتامینها، کلسیم و مواد معدنی که در این دانههای وجود دارند، میتوانند رشد مو و ناخن را افزایش داده و سلامت آنها را نیز بهبود ببخشند. این دانهها روی کیفیت پوست نیز تأثیر گذاشته و شفافیت و سلامت آن را افزایش میدهند. با مصرف دانههای چیا میتوان از بروز آکنه و جوش نیز جلوگیری کرد.
7) جلوگیری از ابتلا به سرطان
جالب است بدانید که دانههای چیا منبعی غنی از آنتیاکسیدانها محسوب میشوند. طبق تحقیقاتی که انجام شدهاند، آنتیآکسیدانها میتوانند از ابتلا به سرطان جلوگیری کنند. ملکولهای ناپایداری که با نام رادیکالهای آزاد شناخته میشوند، در سراسر بدن گردش کرده و عملکرد سلولهای مختلف را دچار اختلال میکنند. این سلولها میتوانند به سلولهای سرطانی تبدیل شده و رفتهرفته انسان را به بیماری سرطان دچار کنند. آنتیاکسیدانها این توانایی را دارند که رادیکالهای آزاد را خنثی کرده و آنها را از بین ببرند.
عوارض دانه چیا
تاکنون هیچ مورد خاصی بهعنوان عوارض دانه چیا شناخته نشدهاست. البته نداشتن عوارض فقط درصورتی است که میزان مصرف بیش از اندازه نباشد؛ درصورت سوءمصرف دانههای چیا، مشکلات متعددی بهخصوص مشکلات گوارشی ایجاد خواهند شد. از دیگر عوارض مصرف بیش از حد دانههای چیا میتوان به کاهش فشار خون، کمآبی بدن، نامتعادلشدن هورمونها، مشکلات آلرژیک و … اشاره کرد.
پیشنهاد میکنیم که همواره این دانه را بهصورت معقول استفاده کرده و در مصرف آن زیادهروی نکنید.
علاوهبراین، دانههای چیا با داروهای فشار خون بالا، ضدانعقاد خون، داروهای سرطانی، آنتیاکسیدانها و … تداخل داشته و کسانی که این داروها را مصرف میکنند بهتر است که دانههای چیا را در رژیم غذایی خود قرار ندهند؛ همچنین بیماران مبتلا به فشار خون و دیابت نیز بهتر است که قبل از مصرف این دانه با پزشک خود مشورت کنند. بااینکه دانههای چیا میتوانند از ابتلا به دیابت نوع دوم جلوگیری کنند؛ اما درصورتیکه فرد از قبل به این بیماری مبتلا شده باشد، بهتر است که فقط با مشورت پزشک این دانه را مصرف کند.
دانه چیا را چگونه مصرف کنیم؟
روشهای مختلفی برای مصرف دانههای چیا وجود دارد و هر یک از افراد برحسب سلیقه خود میتوانند هر کدام از این روشها را استفاده کنند. البته باتوجه به اینکه کم آبشدن بدن یکی از عوارض دانههای چیا شناخته میشود، بهترین طریقه مصرف دانه چیا مخلوطکردن دانهها با شیر، آبمیوه یا آب آشامیدنی است. جالب است بدانید که دانههای چیا شدیدا آبدوست هستند و میتوانند مایعات را ۱۲ تا ۱۳ برابر وزن خود جذب کنند.
مصرف دانه چیا با اب گرم یا سرد تفاوت چندانی ندارد. تنها موضوعی که باید به آن توجه داشت، این است که آب سرد به زمان بیشتری برای نفوذ به بافت داخل دانهها نیاز داشته و بههمینخاطر، دانهها حدود ۲ الی ۳ ساعت باید داخل آب بمانند. درصورتیکه نفوذ آب جوش یا آب گرم به دانههای چیا بسیار سریعتر بوده و ۱۵ الی ۳۰ دقیقه ماندن در آب برای دانهها کافی است. این نکته برای شیر نیز صادق است؛ اما درمورد آبمیوه، متفاوت بوده و طبیعی است که آبمیوه را نباید بههیچعنوان گرم کرد.
اگر قصد استفاده از دانههای چیا را برای لاغری دارید، بهتر است که آنها را فقط با آب مصرف کنید. شیر و آبمیوه معمولا کالری بالایی دارند و تأثیر این دانهها را کاملا خنثی میکنند. برای چربیسوزی بهتر، میتوانید دانههای چیا را با آبکرفس نیز مخلوط کرده و پس از ۲ الی ۳ ساعت بنوشید. البته به بیمارانی که مشکل افت فشار خون دارند مصرف همپزمان دانههای چیا و آبکرفس پیشنهاد نمیشود. برای ایجاد طعم بهتر، میتوان به مخلوط آب و دانههای چیا عسل نیز اضافه کرد. عسلی که مورد استفاده قرار میگیرد باید کاملا طبیعی باشد؛ بهخصوص برای بیماران دیابتی که با مشکل بالابودن قند خون مواجه هستند.
جمعبندی
دانههای چیا از مفیدترین دانههای خوراکی محسوب میشوند که سرشار از مواد مغذی بوده و میتوانند تأثیر خوبی روی عملکرد کلی بدن داشته باشند. دانه چیا برای لاغری شکم و پهلو میتواند مورد استفاده قرار بگیرد و بهترین زمان مصرف دانه چیا برای لاغری نیز ابتدای صبح و بهصورت ناشتا است. بهترین طریقه مصرف دانه چیا ترکیبکردن آن با آب گرم یا سرد است؛ بهنحویکه آب کاملا به درون بافت نفوذ کرده و هضم دانهها را به امری آسان تبدیل کند. اگر شما نیز میخواهید از خواص بینظیر این دانه بهرهمند شوید، پیشنهاد میکنیم که در اولین فرصت نسبت به تهیه آن اقدام کرده و بهصورت روزانه مقداری از دانهها را مصرف کنید. توجه داشته باشید که مصرف بیش از اندازه دانههای چیا میتواند اثرات مخربی مانند اختلال در سیستم گوارش را بههمراه داشته باشد؛ اما مصرف معقول آن، هیچگونه ضرری را در پی نداشته و کاملا مفید است.