افتیمون چیست؟

گیاه دارویی افتیمون با نام انگلیسی Cuscuta epithymum و نام علمی Cuscuta مشهور می باشد. این گیاه سالهاست که در آسیا، اروپا و مناطق مختلف جهان به عنوان داروی سنتی، در طب سنتی برای درمان بیماری ها استفاده می شود. افتیمون در زبان فارسی اسامی دیگری هم مانند آفتیمون، افینیمون، ترشک و شکوفا دارند. در زبان یونانی افتیمون به شعرالضبع، در زبان عربی دواءالجنون، رومیان شیون، در زبان هندی امل بیل یا اکاس بیل و در زبان سریانی به سورمو مشهور است.

افتیمون یک نوع گیاه بدون ریشه، یک ساله، علفی و از تیره پیچک ها Convolvulaceae است. ارتفاع این گیاه به یک متر می رسد.

این گیاه در مکان های نیمه سایه و یا حتی بدون سایه البته با خاک مرطوب به آسانی رشد می کند و به دلیل نداشتن کلروفیل به حالت انگل بر روی برخی از گیاهان علفی رشد می کند تا ازگیاه میزبان تغذیه کند. به این نوع گیاهان که به دور گیاهان دیگر می پیچند “سس” گفته می شود.

شکل ظاهری این گیاه نباتی و سرخ رنگ است. این گیاه را از بهار تا تابستان می توان در مکان های مختلف مشاهده کرد و در تمامی قاره ها بجز قطب جنوب کاشته می شود. افتیمون دارای گل های سرخ با ریشه های بسیار نازک مثل مو است. این گیاه دارای میوه ای به اندازه دانه شاهدانه و زرد رنگ است و دانه های داخل میوه ریزتر از دانه های خردل و به رنگ قرمز مایل به زرد است.

طعم این گیاه تند و تلخ است. این گیاه دارویی، در فصل بهار به حالت انگل بر روی گیاهان روئیده در مزارع، رشد می کند و همچنین در بیابان ها در کنار بوته های تیغ رشد می کند و روی آنها را مانند تار عنکبوت می پوشاند و تا پایان تابستان در حالی که بوته های تیغ، ضعیف شدند، رشد می کند و همچنان گل و بذر تولید می کند.

گیاه افتیمون در بسیاری از مناطق مختلف زمین می روید و حتی تا ارتفاع 2000 متری در دامنه کوه ها دیده می شود. افتیمون دارای گونه های مختلف است مانند گونه ای که در اطراف تهران، دامنه های البرز، کندوان، کرج، دیلمان و پل زنگونه در مزارع غلات رشد می کنند و یا روی گیاه Lactuca Orientalis، در اصفهان، شوش، همدان و ازنا می روید.

در کازرون فارس انگل گیاه Vicia است یعنی با خوابیدن بر روی این گیاه رشد می کند. گونه های دیگری از گیاه، در کوه لاله زار روی آزر و ابریشم، رشد می کند و در جزیره قشم، هرمز و کرمان در کوه جوپار، بر روی “هاو” یا “آر تمیز”، و همچنین در بندر عباس انگل روی شنبلیله می باشد.

گیاه دارویی افتیمون بر روی گیاهانی مانند بومادران، گیاهان خانواده نیلوفر صحرایی، یونجه، سرو کوهی، گیاه شیر پنیر و برخی دیگر از گیاهان رشد می کند. بررسی های فراوانی درباره این گیاه دارویی تاکنون انجام شده است اما باید بدانیم که هنوز هم بر روی بسیاری از جنبه های این گیاه تحقیقات کافی انجام نشده است و همچنان در حال بررسی است.

گیاه افتیمون با گیاه کشوث که در بیشتر عطاری ها فروخته می شود، از نظرماهیتی چه تفاوتی دارد؟

کشوث نوعی گیاه پیچک است که بسیار شبیه افتیمون است و معمولا با هم اشتباه گرفته می شوند. این دو نوع گیاه ازنظر ظاهری شباهت فراوانی با یکدیگر دارند اما ازنظر خواص، کاملا متفاوت هستند، و همچنین از نظر ساختار هم تفاوت هایی دارند. اما متاسفانه در اکثر عطاری های در سطح شهر، گیاه کشوت به جای افتیمون در اختیار مردم قرار می گیرد و مشکلاتی را در موقع مصرف ایجاد می کند.

در ادامه به برخی از این تفاوت ها اشاره خواهیم کرد:

1-رنگ گل افتیمون سرخ مایل به قرمز ولی رنگ گل کشوث سرخ مایل به سفیدی می باشد.

2-رنگ تخم افتیمون سرخ مایل به زردی اما رنگ تخم کشوث سرخ مایل به سفیدی است.

3-تخم افتیمون ریزتر از خردل اما تخم کشوث از تخم ترب ریزتر است. (تخم خردل یک سوم تخم ترب هست).

4-گیاه افتیمون برگ دارد اما گیاه کشوث بدون برگ است.

ترکیبات شیمیایی گیاه افتیمون

گیاهانی که مانند افتیمون بر روی گیاهان دیگر رشد می کنند، خواص متفاوتی با توجه به گیاه میزبان دارند یعنی خاصیت دارویی آن بستگی به خاصیت دارویی گیاهی که به دور آن پیچیده است دارد. به همین دلیل اگر گیاه پایه آنها از گیاهان دارویی باشند اثرات درمانی بیشتری خواهند داشت. ترکیبات شیمیایی این گیاه شامل مانیتول، کامفن، بتا، دی، بورنیل استات، دولسیتول و کاریولفن است.

خاصیت درمانی افتیمون بستگی به نوع گیاه میزبان ( گیاهی که به دور آن می پیچد) دارد.

خواص دارویی گیاه افتیمون چیست و روش استفاده از آن برای درمان و یا کاهش انواع بیماری ها چگونه است؟

گیاه پیچک افتیمون دارای خواص متعدد دارویی می باشد.به عنوان مسهل کاربرد دارد و همچنین به درمان دردهای مفصلی، بیماری اسکوربوت، بیماری مالیخولیا، درمان لقوه (لرزه در اندام)، خواب رفتن اعضای بدن، سردردهای مزمن، باد معده و دفع انگل کمک می کند.

جوشانده ساقه افتیمون به درمان مشکلات کلیه، طحال، اختلالات کبدی، زردی، مشکلات ادراری و سیاتیک کمک خواهد کرد. همچنین یک گیاه ضد سرطان و داروی خاص در درمان نقرس نیز می باشد.

روش استفاده از افتیمون برای درمان و یا کاهش انواع بیماری ها چگونه است؟

• برای رفع یبوست و زخم معده روزانه یک مثقال از گیاه افتیمون را جوشانده و میل کنید. می توانید آن را شیرین کرده و سپس میل کنید.

• برای نشاط روح، از بین رفتن ترس و وحشت، تشنج، دلهره، اضطراب، عصبانیت، کابوس، مالیخولیا و صرع مناسب است ساییده شده گیاه افتیمون را با عسل مخلوط کرده و به حالت خمیر، صبح و عصر یک قاشق چای خوری میل کنید.

• یک مثقال از جوشانده آن با نبات برای گوارش و رفع سردی معده مفید است.

• اگر از گیاه افتیمون به صورت دم کرده بخورید، خون را صاف و سودا و بلغم را از بین می برد.

• مصرف افتیمون مدر و قاعده آور است و موثر در درمان لقوه، درد مفاصل و خواب رفتن اعضای بدن می باشد. گاهی بر اثر تفکر زیاد دچار سردرد می شوید این گیاه داروی مناسبی برای این نوع سردرد است. اگر روزانه دو مثقال پودر خشک شده افتیمون را در یک لیوان شیر خیسانده و سپس با 75 گرم سکنجبین مخلوط کنید و طی 7 روز میل کنید اینگونه سردردها درمان می شوند.
• برای جنون مانیا و افراد سالمند وهمچنین مزاج های سوداوی موثر است. مصرف این گیاه از پیشرفت سرطان هم می تواند جلوگیری کند. پزشکان قدیمی با استفاده از افتیمون بیماری اسکوربوت را درمان می کردند.

روش کاشت و تکثیر افتیمون

گیاه افتیمون از بذر آن به وجود می آید. هر بوته گیاه افتیمون تقریبا 3000 بذر تولید می کند که این بذرها معمولا به وسیله کودهای حیوانی، باد، آب، حیوانات و حتی ادوات کشاورزی منتشر شده و بعد که در شرایط مساعد قرار می گیرند شروع به جوانه زدن می کنند. این بذرها موج دار و نامنظم و همچنین گرد بیضی شکل هستند.

بذر افتیمون قادر است به مدت چندین سال به حالت خواب بماند. بذرها بعد از جوانه زدن به شکل رشته نخ مانندی به طول ده سانتی متر از جوانه ها خارج می شود و در این زمان به دنبال گیاه میزبان می گردد تا به دور آن بپیچد. اما اگر گیاه میزبان را پیدا نکرد پس از گذشت تقریبا 10 الی 15 روز با تمام شدن ذخیره غذایی، از بین می رود. این مسئله نشان می دهد که افتیمون و سایر گیاهان پیچک اگر گیاه میزبان نباشد قادر به ادامه رشد نیستند و این به دلیل نداشتن کلروفیل است که باعث می شود از گیاه میزبان تغذیه کند.

بذر افتیمون قادر است به مدت 10 تا 20 سال در زمین زنده بماند زیرا پوسته خارجی بذر گیاه بسیار محکم و سفت است و عوامل محیطی نمی تواند آسیبی به بذرها وارد کند.

وجود مواد آلی، رطوبت و خاک نرم سبب می شود تعداد بیشتری از بذرها جوانه بزند. جوانه ها بعد از خارج شدن از بذرها و رسیدن به سطح زمین و میزبان، ارتباط خود را با زمین قطع می کند و زمانی هم که از میزبان جدا شود، حتی اگر یک قطعه کوچکی از ساقه بر روی میزبان باقی بماند مجدداً رشد خواهد کرد.

روش استفاده از گیاه افتیمون چگونه است؟

برای استفاده مناسب مقداری از آن را در کیسه ای ریخته و با شعله غیر مستقیم بجوشانید. بعد از دو بار جوشیدن آن را از روی شعله برداشته و کیسه را فشار دهید. محلولی به دست می آید که آماده مصرف است و می توانید به عنوان دم نوش نوش جان کنید..

افتیمون لینت آور است، پس بهتر است آن را با مقدار کم و احتیاط و با مصرف کنید.

عوارض جانبی مصرف گیاه افتیمون

افتیمون برای افراد با مزاج گرم و صفراوی مناسب نیست، این افراد بهتر است با بنفشه و کتیرا مصرف کنند تا دچار عارضه ای نشوند. کودکان، زنان باردار و مادران شیرده بهتر است از مصرف افتیمون خودداری کنند. مصرف زیاد این گیاه ایجاد افسردگی خواهد کرد.

در هنگام مصرف افتیمون باید چند نکته مهم را در نظر گرفت

1-ترکیبات گیاه افتیمون بسیار ضعیف و لطیف هستند پس نباید آن را بسیار نرم کوبید.

2-از زیاد جوشاندن آن خودداری کنید زیرا با جوشاندن زیاد خواص دارویی آن کم می شود، پس بهتر است، کمی بیشتر از دم کردن جوشاند که فقط مواد داروئی گیاه وارد آب شوند.

3-باید افتیمون دور از نور و در جای خنک نگهداری کرد تا خواص خود را از دست ندهد.

میزان مصرف افتیمون

روزانه 15 گرم گیاه افتیمون را بجوشانید و 3 تا 4 بار مصرف کنید. این مقدار از جوشانده را به تدریج و در مدت زمان 10 دقیقه میل کنید.

همان طور که در بالا متذکر شدیم سعی کنید گیاه افتیمون را از مراکز معتبر خریداری نمایید زیرا در اکثر عطاری ها گیاه کشوث را به جای افتیمون به خریداران عرضه می کنند و چون این دو گیاه از نظر خواص درمانی با یکدیگر تفاوت هایی دارند ممکن است شما را دچار مشکلاتی نمایند.

چای مارکت معتبر ترین مرکز خرید انواع داروهای گیاهی می باشد.

جمع بندی