چای ژاپنی، آشنایی با انواع چای ژاپن

در مقاله‌ی انواع چای ژاپن به بررسی ویژگی‌های چای ژاپنی از نقطه ‌نظرهای مختلف پرداخته و انواع چای ژاپنی از جمله چای Sencha چای Matcha و چای Gyokuro را بیشتر توضیح می‌دهیم. با چای مارکت همراه باشید.

چای ژاپن چیست؟

آیا می‌دانید که حداقل 28 نوع چای ژاپنی اصلی وجود دارد؟

کشور ژاپن بر روی چای، کارهای زیادی انجام داده است. ژاپنی‌ها روش‌های تولید مختلفی برای پدید آوردن انواع چای ژاپن به وجود آورده‌اند. در زیرمجموعه‌ی این 20 نوع چای ژاپنی بیش از صد نوع چای منشعب از شاخه‌های اصلی وجود دارد.

پیش از نام بردن از این 20 نوع چای ژاپنی بد نیست با ساختارهای متفاوت و متنوع چای ژاپنی آشنا شویم.

چای ژاپن بر اساس قسمت‌های گیاه چای

یک چای ژاپنی گذشته از اینکه چه نوع چایی باشد می‌تواند از یکی از قسمت‌های گیاه چای مورد نظر حاصل شود:

• چای به دست آمده از جوانه‌های گیاه چای ژاپنی
• چای حاصل شده از نوک گیاه چای
• چای به دست آمده از برگ‌های گیاه چای
• چای حاصل شده از ساقه یا چوب‌های گیاه چای

چای ژاپنی بر اساس نحوه‌ی فرآوری

هم‌چنین یک چای ژاپن گذشته از اینکه چه نوع چایی باشد می‌تواند به یکی از حالت‌های زیر فرآوری شود:

• چای ژاپنی تهیه شده در سایه
• چای بخار داده شده
• چای حرارت داده شده در ظروف مختلف
• چای خشک شده در مقابل نور آفتاب

چای ژاپنی بر اساس شکل ظاهری

چای ژاپنی از لحاظ شکل و ابعاد ظاهری نیز انواع مختلفی دارد:

• چای ژاپنی به شکل توپی
• چای به شکل برگ پیچ‌

چای ترکیبی ژاپنی: چای ژاپن انواعی ترکیبی نیز دارد که می‌توان برای مثال از چای ترکیب شده با برنج نام برد.

چای ژاپنی تهیه شده از منابع غیرمعمول: ژاپنی‌ها تولید چای را به موارد جالبی نیز گسترش داده‌اند مانند تولید چای از نوعی جلبک دریایی.

چای ژاپنی بر اساس زمان برداشت: برخی چای‌های ژاپن به خاطر زمان برداشت، متفاوت نوع خاصی از چای ژاپنی محسوب می‌شوند.

چای و فرهنگ ژاپنی

هرچند که در فرهنگ غذایی کشورهای زیادی چای، جای خاصی دارد ولی در فرهنگ ژاپن این جایگاه مهم‌تر و بیشتر است.

چای یک جنبه‌ی زنده از فرهنگ چای ژاپنی محسوب می‌شود.

تشریفات چای ژاپنی، حاضر کردن ارائه کردن و نوشیدن چای ژاپنی را به یک اثر هنری تبدیل کرده است؛ طوری که مراسم چای ژاپنی یک بحث جداگانه است که شرح آن نیز به مقاله‌ای مستقل نیاز دارد.

انواع چای ژاپن

اکنون مهم‌ترین انواع چای ژاپنی را معرفی می‌کنیم.

1) چای ریوکوچا Ryokucha

این کلمه یک کلمه‌ی عمومی و فراگیر برای انواع چای سبز ژاپنی است. در حقیقت خیلی از چای‌های ژاپنی یک نوع از چای ریوکوچا هستند.

در خود ژاپن به چای سبز به‌طور ساده و خلاصه «ocha» به معنای چای و یا nihoncha به معنای چای ژاپنی گفته می‌شود.

2) چای یامچا Yamecha

یک چای باکیفیت است که در منطقه‌ی «فوکاکا» و «یام» کشت می‌شود.

3) چای یویچا Ujicha

این چای در منطقه‌ی «اوجی» در «کیوتو»‌ی ژاپن کشت می‌شود. پیشینه‌ی تولید این چای در ژاپن 400 سال قدمت دارد.

4) چای آراچا Aracha

چای آراچا یک چای سبز خام است که هنوز رشد آن کامل نشده است.

5) چای شینچا Shincha

چای شینچا اولین چای ژاپنی است که در شروع فصل چای چیده می‌شود. طبق نظر ژاپنی‌ها این چای از چای‌های بعدی به دست آمده در همان فصل، خوش‌طعم‌تر است.

6) چای Hachijuhachiya Sencha

این چای ژاپنی 88 روز بعد از آغاز بهار محصول می‌دهد.

7) چای ژاپنی Sencha

اگر کشور ژاپن فقط یک چای استاندارد داشته باشد، چای سنچا است.

چای ژاپن سنچا از برگ اول و دوم گیاه چای ژاپنی به دست می‌آید. سپس بخار داده می‌شود.

چای سنچا طعمی جالب با تلخی کم و کاملاً مخصوص به خود دارد.

این چای کاملاً در زیر نور آفتاب پرورش داده می‌شود و برای پرورش آن روشی مجزا به کار می‌رود.

از سالیان سال پیش برای تهیه‌ی این نوع چای ابتدا جوان‌ترین برگ‌های چای را چیده آن را بخار داده و سپس چای‌ها را برای خشک کردن داخل سیلندرهایی خاص قرار می‌دهند و چای‌ها را به شکل پیچ‌پیچ در می‌آورند.

چای سانچا حاوی مقدار بسیار زیادی از آنتی‌اکسیدان و «پلی‌فنول» است.

در مورد تأثیر مثبت آنتی‌اکسیدان در پیشگیری از انواع بیماری‌ها از جمله سرطان، زیاد صحبت شده است در مورد پلی فنول لازم است بدانیم که این ماده، کلسترول اضافی و بد بدن را به‌سرعت از وجود انسان خارج می‌کند؛ بنابراین این چای یکی از گزینه‌های بسیار مناسب برای کسانی است که کلسترول بالا دارند.

8) چای فوکاموشیجا Fukamushicha

طعم چای فوکاموشیجا مانند طعم چای سنچا است فقط به علت اینکه بیشتر بخار داده می‌شود طعم قوی‌تری از چای سنچا دارد.

9) چای بانچا Bancha

این یک نوع چای ژاپنی کم کیفیت است که در سومین نوبت در بهار برداشت می‌شود.

10) چای ژاپن آکی بانچا Aki Bancha

این چای، آخرین برداشتِ (در اغلب موارد چهارمین برداشتِ) محصول در پایان بهار است و جزو چای‌های کم کیفیت محسوب می‌شود.

11) چای هوجیچا Hojicha

هوجیچا از تفت دادن چای بانچا بر روی اجاق زغالی با حرارت زیاد به دست می‌آید.

چای هوجیچا طعمی قوی دارد.

12) چای کابوسچا Kabusecha

چند روز قبل از برداشت چای، محوطه‌ی مورد نظر را در سایه قرار می‌دهند و سپس چای را برداشت می‌کنند.

این چند روز در سایه رشد کردنِ گیاه چای در طعم آن تفاوتی به وجود می‌آورد.

13) چای گیوکورو Gyokuro

چای گیوکورو در حدود سال 1835 اتفاقی کشف شد. یکی از چای‌کاران به خاطر سرمای بی‌سابقه و ناگهانی برای در امان ماندن گیاهان چایِ در حال رشد از سرما، آن‌ها را مدتی با پارچه پوشاند. سرما به درازا کشید و وقتی که محصول چای برداشت شد آن چای‌کار مشاهده کرد که این نوع چای که قسمتی از عمرش را در سایه پرورش یافته دارای طعم جلب و متفاوتی است. از اینجا بود که چای گیوکورو به وجود آمد.

هم‌چنین به دلیل اینکه این نوع چای بیشتر در سایه پرورش می‌یابد رنگ برگ‌های آن سبز مایل به تیره و نوعی رنگ خزه‌ای محسوب می‌شود ولی رنگ چای دم شده‌ی آن یک سبز بسیار غنی و زیبا است.

نام این چای نیز تقریباً به معنای جواهر چای است.

از سال 1835 تاکنون این چای ژاپنی محبوبیت زیادی در بین نسل‌های مختلف داشته است. در زمان حاضر به خاطر تأثیر بسیار مثبت آن بر جلوگیری از سرطان که طی تحقیقات مختلف به اثبات رسیده محبوبیت آن بیش از پیش افزایش یافته است.

چای گیوکورو یک چای گران قیمت ژاپنی است که حداقل 20 روز در سایه مانده.

چای ژاپن گیوکورو طعمی مایل به شیرین دارد، چون میزان کافئین آن زیاد است اما میزان کاتشین (ماده‌ای که موجب طعم تلخ در چای می‌شود) در آن کم است.

14) چای تاماریوکوچا Tamaryokucha

این چای، طعمی تند و عطری شبیه به عطر نارنج دارد.

برگ‌های چای تاماریوکوچا به طرز خاص فرآوری می‌شوند و به شکل گلوله‌های توپی کوچک در می‌آیند.

15) چای کامیریچا Kamairicha

بیشتر چای‌های ژاپنی با بخار داده شدن فشرده می‌شوند ولی چای کامیریچا در تابه‌های فلزی تفت داده می‌شود.

تلخی چای کامیریچا از چای‌های بخار داده شده کمتر است.

16) چای کوکیچا Kukicha

این چای ژاپن از ساقه‌ها و چوب‌های گیاه چای تهیه می‌شود.

طعم چای ژاپنی کوکیچا طعمی شبیه طعم گردو است.

17) چای مچا Mecha

این چای ژاپنی از جوانه‌ها و نوک گیاه چای که در ابتدای بهار می‌روید تهیه می‌شود.

18) چای کوناچا Konacha

این چای، یک نوع چای سنچا یا چای گیوکورو است که فرآوری نشده.

19) چای جنمائیچا Genmaicha

به‌طور تاریخی چای جنمائیچا یکی از چای‌های ارزان قیمت‌تر ژاپنی است که آن را افرادی که توان مالی برای خرید چای اعلا و خالص ندارند به کار می‌برند.

این چای، مخلوطی از برنج قهوه‌ای تفت داده شده با چای سبز است. این برنج قهوه‌ای در حقیقت برای پر کردن جای خالی چای سبز به کار برده می‌شود.

20) چای ماتچا Matcha

چای ماتچا یا چای ماچا یک چای ژاپنی ظریف و پرورش یافته در سایه است.

چای ماچا چایی است که در مراسم چای ژاپنی و در کنار صرف انواع شیرینی ژاپنی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از آنجایی که چای ماچا یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین چای‌های ژاپنی است در مورد این نوع از چای ژاپن توضیح بیشتری می‌دهیم.

چای ژاپن – چای ماچا

چای ماچا به‌صورت پودر گیاه چای است که طعم و بویی کاملاً اختصاصی دارد.

تهیه‌ی این چای با ظرافت‌های چندگانه‌ای همراه است.

به خاطر همین ظرافت‌ها در تهیه‌ی آن است که چای ماچا جزو چای‌های مورد استفاده در مراسم چای ژاپنی است.

پیشینه چای ژاپن ماچا

روایت‌های مختلفی در مورد تاریخچه چای ماچا وجود دارد ولی مشهورترین آن حاکی از آن است که در حدود قرن دوازدهم یک راهب ژاپنی به نام Eisai که از ژاپن به چین سفر کرده بود، هنگام برگشتن به ژاپن بذر این نوع چای را با خود به ژاپن آورد.

در حقیقت، برخی از مواردِ مربوط به چای ماچا متعلق به چینی‌ها است ولی بر اثر گذشت زمان فعالیت بیشتر ژاپنی‌ها در مورد آن جزو کارهای ژاپنی‌ها محسوب شده است.

مثلاً یکی از این کارها دادن حالت پودر به چای ماچا است.

دو گروه اجتماعی در چین باستان باعث رواج مصرف چای ماچا شدند: 1- راهبان 2- لشکریان.

راهبان بیشتر به خاطر خواص درمانی از چای ماچا استفاده کردند و لشکریان بیشتر به خاطر خواص نیروبخش بودن این نوشیدنی.

کشت چای ژاپن – ماچا

علت اینکه چای ماچا بهترین نوع چای بهاره است به طرز پرورش این چای مربوط است؛ امری که باعث ایجاد کلروفیل ممتاز می‌شود.

همان‌طور که گفتیم این چای با شرایطی خاص در سایه پرورش می‌یابد؛ گیاه چای ماچا از اواسط اردیبهشت توسط سایبان‌هایی که کشاورزان ایجاد می‌کنند از نور آفتاب محافظت می‌شود و در سایه رشد می‌کند.

البته نور خورشید به این گیاهان در مواقعی از روز همچنان می‌رسد ولی این مقدار به حدود یک‌سوم نور خورشید که درختچه‌های معمولی چای کسب می‌کنند کاهش می‌یابد.

شاید بپرسید که چه اصراری هست که چای ماچا بیشترِ اوقات در سایه قرار داده شده و در سایه پرورش پیدا می‌کند.

علت پرورش دادن چای ماچا در سایه به خاطر نوع طعم آن است.

این چای با پرورش یافتن در سایه نوعی طعم متمایل به شیرین پیدا می‌کند.

تأثیر این نوع پرورش خاص چای ماچا فقط محدود به بهبود طعم آن نمی‌ماند و باعث افزایش برخی از اسیدهای آمینه در گیاه چای شده و خواص آن را نیز افرایش می‌دهد.

برداشت چای ماچا

چای ماچا با چندین نوع مراسم و آداب و رسوم ژاپنی پیوند خورده است.

هم هنگام برداشت این چای مراسمی خاص اجرا می‌شود و هم در هنگام نوشیدن آن می‌توان مراسم چای ژاپنی را در برخی جاها شاهد بود.

 علاوه بر آن هنگام آسیاب کردن چای ماچا از وسایلی مخصوص استفاده می‌شود تا کلروفیل داخل گیاه چای، به‌اصطلاح نسوزد.

اگر چای ماچا به‌طور دستی تهیه شود آن را در هاون‌های چوبی می‌کوبند و اگر در حجم وسیع‌تری آرد شود برای آسیاب کردن آن از نوعی سنگ آسیاب استفاده می‌کنند که گونه‌ای سنگ خاص گرانیت است.

عناصر موجود در چای ماچا

سه عنصر اصلی که در این چای وجود دارد عبارت است از کاتچین، آنتی‌اکسیدان و آمینواسید.

کاتچین: عمده‌ترین عنصر تشکیل‌دهنده‌ی کاتچین نوعی آنتی‌اکسیدان است که پیشگیری کننده و درمان بسیاری از بیماری‌ها است.

آمینواسید: افزایش سوخت و ساز بدن، اصلی‌ترین کار آمینواسیدها است. این نیز یکی از فواید مهم چای سبز ماچا محسوب می‌شود.

آنتی‌اکسیدان: به‌طور کلی آنتی‌اکسیدان از چندین جنبه برای سلامتی بدن انسان مفید است چه از جنبه‌ی پیشگیری از بیماری‌های مختلف و چه از نظر تقویت همه‌جانبه‌ی بدن و رفع ناراحتی‌ها مختلف.

روش تهیه و مصرف چای ماچا

چای ماچا نوعی چای ژاپن است که هم به‌صورت گرم و هم به‌صورت سرد مصرف می‌شود.

دستور تهیه چای ماچای گرم: مخلوط کردن حداکثر، یک گرم پودر ماچا با یک لیوان شیر گرم و هم زدن خوب آن و سپس افزودن کمی عسل.

دستور تهیه چای ماچای سرد: از آب سرد و حتی قطعه‌ای یخ استفاده کرده و چای ماچا را در آن خوب، هم زده و کمی وانیل یا عسل به آن اضافه کنید.

هم‌چنین برای داشتن اطلاعات بیشتر در این مورد می‌توانید مقاله‌ی طرز تهیه چای ماچا را مطالعه کنید.

جمع بندی