انواع عسل طبیعی کوهستان در ایران

در این مقاله با انواع عسل طبیعی کوهستان متعلق به مناطق مختلف ایران آشنا خواهید شد. با چای مارکت همراه باشید.

عمده‌ترین تفاوت عسل طبیعی کوهستان با سایر مناطق جغرافیایی

یکی از تقسیم‌بندی‌های چندگانه‌ی مرتبط با عسل عبارت است از: عسل باغی، عسل زراعی، عسل دشتی و عسل کوهی.

در اغلب موارد، عسل باغی ضعیف‌ترین و عسل کوهی باکیفیت‌ترین عسل است. علت این امر در وهله‌ی نخست، تأثیر ارتفاع بیشتر از سطح دریا بر بهبود کیفیت عسل و در درجه‌ی دوم، پوشش گیاهی غنی‌تر کوهستان‌ها در رابطه با تولید عسل بهتر بخصوص در مورد عسل با خواص دارویی و سومین دلیل، بکرتر بودن مناطق کوهستانی ازنظر عدم وجود آلاینده‌های مختلفِ محیط‌ زیست است.

هر زنبورعسل به‌طور دقیق وظایفی را در رابطه با ایجاد محیطی سالم و کاملاً بهداشتی به‌ منظور تولید گرده، ژله‌ی رویال و عسل طبیعی برای خود و نگهداری از نوزادها و تأمین سلامتی مجموعه‌ای که در آن زیست می‌کند را بر عهده دارد که به‌طور غریزی آن‌ها را انجام می‌دهد. نخستین شرط موردنیاز برای انجام بهینه‌ی این وظایف، زندگی زنبورهای عسل در شرایطی پاکیزه و نیز بدون کوچک‌ترین استرس است.

زنبورعسل از آنچه ما می‌پنداریم بسیار حساس‌تر است، طوری که حتی سر زدن زیاد به کندوی عسل توسط زنبورداران در پایین آمدن حرارت کندو تأثیر گذاشته و باعث صرف انرژی بیشتر زنبورعسل برای تأمین گرمای موردنیاز کندو می‌شود و همین یک فعالیت اضافی موجب استرس زنبورعسل شده و در کیفیت تولید عسل او تأثیر منفی می‌گذارد!

از سوی دیگر، به هر نسبت که زنبورعسل از دخالت عوامل انسانی و نیز حضور تجهیزات صنعتی و مخابراتی مانند دکل‌های برق و مخابرات دورتر باشد همان‌قدر استرس کمتری خواهد داشت و کیفیت عسل تولیدی‌اش افزایش خواهد یافت؛ به‌ عنوان‌ مثال کافی است که فقط یک تلفن همراه را به‌طور مرتب در کنار یک کندوی زنبورعسل قرار دهید، مشاهده خواهید کرد که تولید عسل به‌ مرور در آن کندو کم و کم‌تر شده و سرانجام متوقف خواهد شد. این آزمایش بارها توسط برخی زنبورداران انجام شده است.

شرایط ایده آل زنبورعسل در مناطق کوهستانی که صعب‌العبور ترند بیشتر فراهم است و زنبورداران نقاط کوهستانی نیز نقاط بکرتری را برای تولید عسل در اختیار دارند، لذا یکی از تفاوت‌های عسل کوهستانی با عسل‌هایی که در باغات و مناطق زراعی و نزدیک به جاده‌های پر رفت‌وآمد و یا نزدیک به تراکم تجهیزات ساخت دست بشر وجود دارد؛ در کیفیت بالاتر آن است، زیرا زنبورعسلِ کوهستان، عسل خود را با استرس کمتری تولید می‌کند. به همین دلیل است که بخش بزرگی از عسل‌های درمانیِ مشهور، به عسل‌های نقاط کوهستانی و دوردست اختصاص دارند.

در یک جمع‌بندی کلی باید بدانیم که کیفیت عسل‌های مناطق صعب‌العبور و ازجمله مناطق کوهستانی همیشه از مناطق در دسترس انسان، بالاتر است.

عسل باغی ضعیف‌ترین نوع عسل و عسل کوهی باکیفیت‌ترین نوع عسل هستند.

عسل طبیعی کوهستان در یک تقسیم‌بندی کلی بر دو نوع است:

• عسل طبیعی کوهستان درکندو
• عسل طبیعی کوهستان وحشی

هرچند که تولیدکنندگان عسل طبیعی کوهستان در کندو ادعا می‌کنند که عسل آن‌ها تفاوتی با عسل وحشی کوهستان ندارد ولی طبیعی است که این دو نوع عسل هرچند به میزان کم باهم تفاوت داشته باشند، زیرا به‌هرحال عامل انسانی در کندوها نقش دارد ولی عسل طبیعی کوهستان وحشی، به‌ دور از هرگونه دخالت انسان تولید می‌شود، لذا هم کمیاب‌تر و هم قیمت آن بسیار گران‌تر از عسل کندوهای زنبورداران است.

عسل طبیعی کوهستان مانند هر عسل طبیعی دیگری شکرک می‌زند و به‌ اصطلاح رس می‌کند ولی مدت‌ زمان شکرک زدن عسل طبیعی کوهستان به نوع گلی که عسل از آن به‌ دست‌ آمده و میزان درجه حرارت محیط بستگی خواهد داشت.

به‌جز برخی عسل‌های گل‌های خاص، در اکثر موارد، «ساکاروز» موجود در عسل طبیعی کوهستان نیز کمتر از 5 درصد است، البته ملاک طبیعی بودن عسل نباید فقط با بررسی میزان ساکاروز آن سنجیده شود (در این مورد می‌توانید به مقاله‌ی عسل طبیعی را چگونه بشناسیم مراجعه فرمایید.)

عسل طبیعی کوهستان سهند

یکی از مراکز اصلی تهیه‌ی عسل طبیعی کوهستان سهند، مربوط به شهرستان «مراغه» است که با دارا بودن حدود 170 هزار هکتار مربع اراضی ییلاقی در دامنه‌ی کوه سهند، مقام اول را در استان آذربایجان شرقی در زمینه‌ی تولید عسل دارد.

پوشش گیاهی دامنه‌های سهند متنوع و بیشترین عسل‌های تولیدی آن عسل پاییزه است. نکته‌ی دیگر در مورد عسل طبیعی کوهستان سهند، فراوانی گیاه‌های دارویی در دامنه‌ی این کوه است که تأثیر بسیار زیادی بر افزایش کیفیت درمانی عسل حاصل از آن می‌گذارد. موم برخی از انواع عسل سهند، نرم‌تر از حد معمول است.

می‌دانیم که بیشترِ مواد تشکیل‌ دهنده‌ی عسل تک‌گل از یک نوع گل و گیاه است. از این نظر، اصلی‌ترین عسل‌های تک‌گل آذربایجان شرقی و دامنه‌های سهند که بیشترین پوشش گیاهی منطقه را ازنظر صنعت زنبورداری تشکیل می‌دهند عبارت‌اند از: عسل گون: به رنگ زرد و زرد شفاف. عسل بابونه: طلایی. عسل سیاه‌دانه: کهربایی و مایل به قرمز. عسل آویشن: قرمز. عسل اسطوخودوس: طلایی.

عسل طبیعی مخلوط یا چندگل کوهستان سهند، در اکثر موارد عسلی است که از گل‌های گون، بابونه و آویشن به دست آمده است.

عسل طبیعی کوهستان سبلان

عسل طبیعی کوهستان سبلان واقع در استان «اردبیل» با موم و بدون موم در رنگ‌های مختلف عرضه می‌شود. گاه، نوعِ با موم آن ازنظر طبی بیشتر توصیه شده است.

دلیل تنوع رنگ‌های عسل سبلان، پوشش گیاهی متنوع دامنه‌های این کوه است.

عسل چندگل سبلان که بیشتر، محصول ایام بهار و در حقیقت عسل بهاره‌ی سبلان است؛ با نام عسل چهل گیاه عرضه می‌شود زیرا همان‌طور که اشاره شد در فصل بهار، تنوع گیاهیِ منطقه زیاد است و عسل حاصل‌شده در این ایام متعلق به شهد انواع و اقسام گیاهان است.

اصلی‌ترین گل‌ها و گیاهان موجود در دامنه‌های کوه سبلان ازنظر زنبورداری و عسل‌های تک‌گل آن‌ها؛ عبارت‌اند از:

عسل گون: زرد و زرد شفاف. عسل آویشن: قرمز. عسل بابونه: طلایی. عسل یونجه: تقریباً بی‌رنگ. عسل قنقال: عقیقی روشن. عسل آفتابگردان: زرد طلایی. عسل شبدر: آبگون. عسل اسپرس: زرد طلایی. عسل گشنیز: عقیقی کم‌رنگ.

طبق آمار ارائه‌شده از سوی خبرگزاری «پانا» در آذرماه سال 1397، استان اردبیل رتبه‌ی چهارم تولید عسل در کشور را دارا بوده است و هرسال حدود 4 هزار و 600 تُن عسل کوهستانی در این منطقه تولید می‌شود.

عسل طبیعی کوهستان‌های کردستان و آذربایجان غربی

ازجمله عسل‌های کوهستانی کردستان می‌توان به عسل‌های کوهستانی «الوک»، «آلان» و «اورامان» اشاره کرد. عسل طبیعی کوهستان‌های کردستان و آذربایجان غربی به‌صورت موم‌دار یا بدون موم، بیشتر شامل این موارد هستند: عسل گون: زرد. عسل آویشن: قرمز. عسل پونه: قرمز و قهوه‌ای تیره. عسل بلوط: قرمز روشن تا قهوه‌ای تیره. عسل سماق: زرد تیره و سبز براق.

نوع دیگری از عسل این منطقه موسوم به عسل تنه درختی و صخره‌ای است که در فصل پاییز از نقاط دورافتاده و گاه مرزی آذربایجان غری و کردستان و از طبیعت کاملاً بکر به دست می‌آید.

عسل طبیعی کوههای لرستان

یکی دیگر از عسل‌های مشهور کوهستانی، عسل طبیعی کوه‌های «گرین» و «پرسک» لرستان است که هم به‌صورت با موم و هم بدون موم عرضه می‌شوند.

 کوه گرین در شمال لرستان قرار دارد و منطقه‌ی وسعی را شامل می‌شود و یکی از رشته‌کوه‌های بلند زاگرس است که در جنوب «نهاوند» و در حوالی «الشتر» و «دلفان» واقع شده است.

پوشش وسیع گیاهان دارویی کوه‌های لرستان نکته‌ای است که در خرید عسل طبیعی این منطقه می‌توان در نظر داشت. حدود 75 نوع گیاه دارویی در این منطقه رشد می‌کند.

علاوه بر عسل‌های چندگل لرستان، عسل تک‌گل گون لرستان به رنگ زرد و زرد شفاف جزو عسل‌های مشهورتر این منطقه به شمار می‌رود. هم‌چنین مخلوط عسل گون و آویشن نیز بخش عمده‌ای از عسل این منطقه است.

از دیگر عسل‌های مشهورتر تک‌گل لرستان می‌توان به این موارد اشاره کرد: عسل شبدر: آبگون. عسل گشنیز: عقیقی کم‌رنگ. عسل زول (بوقناق): کهربایی تند.

این نکته نیز لازم به توضیح است که در برخی منابع تأیید نشده به وجود نوعی عسل کوهی در جنوب ایران اشاره می‌شود که از نوعی زنبور وحشی که قابلیت اهلی شدن ندارد به دست می‌آید و اغلب صادر می‌شود.

جمع بندی